Mục đích của thiền là nhìn sâu vào một điều gì đó, để thấy những gốc rễ của nó. Bất cứ hành động nào ta làm, nếu ta nhìn sâu vào nó, ta sẽ có thể nhận diện được hạt giống của hành động đó. Hạt giống đó có thể từ tổ tiên chúng ta. Bất cứ hành động nào chúng ta làm thì ông bà tổ tiên đang làm cùng với ta. Do đó, cha, ông nội và ông cố đang làm với bạn, mẹ, bà ngoại và bà cố đang làm với bạn. Tổ tiên chúng ta có đó trong mỗi tế bào trong thân thể ta. Có những hạt giống được gieo trồng trong suốt cuộc đời bạn, nhưng cũng có những hạt giống mà đã được gieo trồng trước khi bạn biểu hiện trong hình hài này.
Thỉnh thoảng chúng ta hành động không có mục đích, nhưng cũng vẫn hành động. “Tập khí” đã lôi kéo chúng ta, nó đẩy ta làm những việc không có ý thức. Có khi ta làm điều gì đó mà không biết ta đang làm nó. Thậm chí khi ta không muốn làm điều gì đó mà ta vẫn làm. Đôi khi chúng ta nói: “Tôi không muốn làm nó, nhưng nó mạnh hơn tôi, nó đẩy tôi”. Đó là một hạt giống, một tập khí, mà có lẽ đến từ nhiều thế hệ trong quá khứ.
Chúng ta đã kế thừa rất nhiều. Với chánh niệm, chúng ta trở nên ý thức về tập khí đã được trao truyền. Chúng ta phải thấy rằng ba mẹ và ông bà ta cũng rất là yếu đuối tương tự như ta. Chúng ta có thể ý thức mà không phán xét các thói quen tiêu cực của mình đến từ những gốc rễ tổ tiên. Chúng ta có thể mỉm cười với những sai lầm, với tập khí của mình, với sự ý thức, ta có một sự lựa chọn, ta có thể hành động cách khác. Ta có thể chấm dứt vòng luân hồi khổ đau ngay bây giờ.
Có lẽ trong quá khứ khi ta nhìn thấy chính mình làm những việc không cố ý, một cái gì đó đã được thừa kế và ta đã tự đổ lỗi cho mình. Ta thấy chính mình như một cái ngã riêng biệt, đơn độc, đầy những sai lầm. Nhưng với sự ý thức, chúng ta có thể bắt đầu chuyển hóa và buông bỏ những tập khí này.
Với sự thực tập chánh niệm, chúng ta nhận diện có một hành động theo thói quen đã xảy ra. Đây là ý thức đầu tiên mà chánh niệm mang đến. Sau đó, ta có sự quan tâm, thích thú, chánh niệm và định sẽ giúp cho ta thấy và quán chiếu những gốc rễ của hành động của mình. Hành động đó đã được truyền cảm hứng bởi việc gì đó đã xảy ra ngày hôm qua, hoặc có lẽ nó là ba trăm năm trước và có những gốc rễ của nó trong những ông bà tổ tiên mình. Một lần chúng ta trở nên ý thức về tổ tiên mình, ta có thể quyết định không lặp lại hành động đó. Nếu chúng ta ý thức về tập khí trong ta và có thể trở nên chủ tâm hơn trong những suy nghĩ, lời nói, và những hành động của mình. Khi đó, chúng ta có thể chuyển hóa không chỉ chính mình mà còn tổ tiên của chúng ta, người đã gieo trồng những hạt giống. Chúng ta đang thực tập cho tất cả tổ tiên và con cháu chúng ta, không chỉ cho riêng mình, chúng ta đang thực tập cho cả thế giới.
Khi chúng ta có thể mỉm cười với một sự khiêu khích đã làm ta bực bội, chúng ta có thể ý thức về khả năng của mình, hiểu rõ nó, và tiếp tục làm theo cách này. Nếu ta có thể làm điều đó, nó có nghĩa là ông bà chúng ta cũng mỉm cười với những gì đang khó chịu trong họ. Nếu một người giữ sự tĩnh lặng và mỉm cười với sự bực bội, toàn thế giới sẽ có một cơ hội tốt hơn cho hòa bình. Chìa khóa là ý thức về những gì chúng ta hành động. Chánh niệm sẽ giúp ta hiểu những hành động của ta đến từ đâu.
